زنجیره تأمین صنعت نفت، گاز و پتروشیمی
زنجیره تأمین (Supply Chain) به مجموعه فعالیت‌ها و فرآیندهایی اطلاق می‌شود که برای تأمین و جابجایی محصولات و خدمات از ابتدا تا انتهای زنجیره، از تأمین کنندگان اولیه تا مشتریان نهایی، صورت می‌گیرد. این زنجیره شامل تمامی مراحلی است که مواد خام تولیدی تبدیل به محصولات نهایی می‌شوند و در طول این فرآیند تمامی ارزش‌ها، فعالیت‌ها و اطلاعات در دسترس هستند. هدف اصلی زنجیره تأمین، تضمین تأمین مواد خام و محصولات به موقع، کاهش هزینه‌ها و بهبود کارایی عملیاتی است. بررسی و بهبود زنجیره تأمین در صنعت‌های مختلف از جمله صنعت نفت و گاز و پتروشیمی بسیار حائز اهمیت است تا باعث بهبود عملکرد کلی صنعت و افزایش رضایت مشتریان شود.
اجزای زنجیره تأمین در نفت، گاز و پتروشیمی
زنجیره تأمین شامل اجزای زیر است:
۱. تأمین‌کنندگان (Suppliers): تأمین‌کنندگان مواد خام و قطعات مورد نیاز برای تولید محصول در ابتدای زنجیره قرار می‌گیرند.
۲. تولیدکنندگان (Manufacturers): تولیدکنندگان مسئول تبدیل مواد خام به محصولات نهایی هستند.
۳. توزیع‌کنندگان (Distributors): توزیع‌کنندگان مسئول جابجایی و توزیع محصولات به مشتریان و نقاط فروش نهایی هستند.
۴. خدمات‌دهندگان (Service Providers): خدمات‌دهندگان شامل افراد یا شرکت‌هایی است که خدمات پشتیبانی و خدمات ضروری دیگری را در زمینه تأمین، تولید، حمل و نقل و توزیع ارائه می‌دهند، مانند حمل و نقل، انبارداری، بسته‌بندی و مشاوره‌های تجاری.
۵. مشتریان (Customers): مشتریان نهایی که محصولات را خریداری می‌کنند و نیازهای خود را از این محصولات برآورده می‌کنند.
اجزا زنجیره تأمین در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی عموماً شامل مراحل زیر می‌باشد:
1. اکتشاف و تولید نفت و گاز: این مرحله شامل فعالیت‌های اکتشاف میادین نفت و گاز و استخراج منابع این سوخت‌های فسیلی است. شرکت‌های بزرگ نفتی و شرکت‌های حامی در فرآیند اکتشاف و تولید نفت و گاز نقش اساسی دارند.
2. پالایشگاه‌ها: پالایشگاه‌های نفت و گاز مسئول تبدیل نفت خام به محصولات نفتی و گازی مختلف هستند، از جمله بنزین، گازوئیل، مازوت، گاز طبیعی مایع (LNG) و ایزوبوتان.
3. حمل و نقل: حمل و نقل نفت خام و محصولات پالایشگاهی از محل استخراج و پالایش به مقصد نهایی انجام می‌شود. این شامل استفاده از ناوگان تانکرها، لوله‌های نفتی، و خطوط لوله گاز می‌شود.
4. توزیع و فروش: این مرحله شامل فروش محصولات نفتی و گازی به مشتریان و نقاط فروش مختلف است. توزیع‌کنندگان و نمایندگان فروش نقش کلیدی در این بخش ایفا می‌کنند.
5. خدمات پشتیبانی: ارائه خدمات پشتیبانی و حمایت در زمینه تعمیر و نگهداری تجهیزات نفتی و گازی، نظارت بر ایمنی و زیست‌محیطی و خدمات مشابه تأمین می‌شود. این شامل شرکت‌های مهندسی، شرکت‌های حمل و نقل خدماتی و شرکت‌های مشاوره‌ای است.
همچنین، به دلیل خصوصی بودن این صنایع و وجود شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف، ممکن است ساختار زنجیره تأمین در هر صنعت و شرکت متفاوت باشد و به نیازهای خاص آن صنعت و شرکت سازگار شود.
تأمین کننده زنجیره تأمین در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی در کشورهای مختلف ممکن است به شرکت‌ها، سازمان‌ها و اشخاصی اطلاق شود که در فرآیندهای مختلف تولید، فرآوری و توزیع محصولات نفتی و گازی درگیر هستند. در زمینه تأمین زنجیره تأمین صنعت نفت و گاز و پتروشیمی در کشورهای ایران و کشورهای همجوار آن، می‌توان به شرکت‌ها و سازمان‌های زیر اشاره کرد.
- شرکت ملی نفت ایران (NIOC): این شرکت تأمین کننده اصلی در زمینه نفت و گاز در ایران است. NIOC مسئولیت استخراج، تولید، فروش و صادرات نفت و گاز را به عهده دارد.
- شرکت ملی گاز ایران (NIGC): این شرکت به عنوان تأمین کننده اصلی در زمینه گاز طبیعی در ایران فعالیت می‌کند. NIGC مسئول تولید، توزیع و صادرات گاز طبیعی در داخل و خارج از کشور است.
- شرکت‌های پتروشیمی: در ایران، بسیاری از شرکت‌های پتروشیمی به عنوان تأمین کننده‌های مهم در زمینه فرآوری و تولید محصولات پتروشیمی فعالیت می‌کنند. برخی از این شرکت‌ها شامل شرکت‌های پتروشیمی فارس، پتروشیمی بندر امام، پتروشیمی خراسان، و پتروشیمی جم، است.
- شرکت‌های حمل و نقل نفت و گاز: در زنجیره تأمین، شرکت‌های حمل و نقل نفت و گاز همچنین نقش مهمی را ایفا می‌کنند. مثالی از این شرکت‌ها در ایران، شرکت حمل و نقل نفت و گاز پارس و شرکت حمل و نقل نفت ایران می‌باشد.
این فهرست تنها یک نمونه از شرکت‌ها و سازمان‌های تأمین کننده زنجیره تأمین در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی در ایران است. علاوه بر این، شرکت‌ها و سازمان‌های دیگری نیز وجود دارند که در حوزه‌های مختلف از استخراج و بهره‌برداری تا فرآوری و توزیع در این صنایع فعالیت می‌کنند.